Kayumanggis Tyos Lath, Mmayns Pinzen e Mund
We are all Kayumanggis! Filipino Citizens of the World
Kayumanggi Tayo Lahat! Mga Mamayan Pilipino ng Daigdig
Kathar, Jul 10, 1999
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nno ba khulgan e ‘Kayumanggi’?
Su unnhon, ang Kayumanggi ay ngal par kulay at texture e Pinzens. Ngu, tto’y naizhambing nrin puh lhi Pinzen, a is grup lipunan sosyal.
Ngu, nno ba ang kulay at lhi Pinzen? Syaz ba’y moren, puth, tem, dilaw, o pul? Syaz ba’y tangkd, pandk, kawit o tangosien ang iel, singkit, lit ang aths, arlon, blond, brunet, pulien, diretz, o kulotien vuok, o/at pekzad-mukh? Syaz ba’y MangzTagalog, Anglophone, Taglishre, mangzdialect o balbre? Syaz ba’y Kristian, Bhuddist, o Animalist?
Hett ay tanongs a umzsipot mul plab ‘Kayumanggi’, a plaeg nets nizseb o nazringg dapwa’y di plaeg naz’intend/linawien, ngu nazble-lla, nazsirr-puri, o naz-abus. Aztlakay nets tto par mas linaw tens pag-unaw puh plab umzhling sets Pinzens belng halg pangkt lipunan munden, par ibieg bukz luob sense sets ang plab Kayumanggi, at ging batidien tyos kunsinn tyos at paan tyos ging par sulitien mbelng ‘Kayumanggis’.
Ang kraniw piaphiwtig sets e system paarl pambansa at lipunan madla ang Kayumanggi ay kilal a moren kulay e lhi Pinzen me taglays lepien hwig
Su tens bansa Pinz, pangkats Pinzen puh ibb-ibb lalwigs e bansa’y me kkanz taglays physikal urig. Hett taglays urig ay khalg pagh-ibbs su kutis, texture, taat, bigt, tayo, struktur-both at bugt. At su tens sikipien lungsods, kunsan lath
Tanggapien kraniw a ang toth Kayumanggis ay
Ang slinlhiasawan e natibs Malaye/prehistor at dyuhans nagdla kens kultur at impluj su tuoyien lons z libos taons ay naggwa e lhi modern a Pinzens. N’angkin at naimana e Pinzens ang tangis at karakter special at glengs e dyuhans neth, hett gand
Z libos taons, ang Pinz ay naeg kubol par dans e libos dyuhans e ibb-ibb bansas. Syae’y ging centro e panghterrhans sarien-etnik/linangen at kunsan ang lyaen demokratik ay n’unn pia-ank su
Di na tyos naghyis humans, di na tyos ilng. Tuoyien tyos naghdampot at naztuot mul yibbs par tulngan tenssril gya z tuoyien paghdampot e yibbs mul sets par tulngan kenssril. Mul yibbs tens nizakbayan, niztingal at piapsamtan ay di mekhpas kundi iztukoy ang basbasien taos e dakil bansa e Canada, belng tens hwadhal. Ang Canada, ay parrng Pinz, ay lipunan sarien-kultur. Ngu ang taos nsangkot ay masrem tips e taos at nasyon e mund, a di lang reddryures mul Asia, kundi narin gling pa Europ, Afrik, at Teah Amerik, bukod pa mul Natib Canadians a nrun na rin begh ntaguyd ang Canada. Piasigya nga e gobyern Canadian akitin ang libo-libos bagh retdryures mul libutmund taonen par ipagtaohan ang Kan lawk luph. Khitman yibb-yibbs e ibb-ibb kulturs ay piaghlobil samasam, ntili prin nils Iboh tebtebien a paypien at ugmien a lla namn o kont lang gulh. Ang payp at orden ay piaptimpi e batztanods, at batzsnodien mmayns, at kens tindigien mboh buh paypien. Syemp, ang smoy e gatz at pukyot e luph nath ay mas pansin z tulng e matipunh ekonom , e gobyern parliament, at mas kiamspul, neas Pagkuhien mmayns. Kya kelng nets snodan ang buthien hals e
Hwag nets ihusg yibbs dhil kens itsurs, kens kulay, lhi, etnika, linangen, iyt, religa, at panniwls. Ihinth nets ang kitlangens at dustens tungk yibb Pinzens a di man k’itsur nets, a maer me ibb stilbuhs, okupasyon o slagyen. Ihinth nets ang pannirr kantiaws at tunganawins kawng nets iuk puh
Raem nakhhamk kantiaws, at tunganaws, expresa, at pakay na limitad lang haray e yis. Il dit ay ‘chekwa/beho’, ‘sadam/me putok’, ‘egoy/uling’, ‘mukh ktulng/sso’, ‘pokpok/japayuki/hostes’, ‘prombi/siyano’, ‘tighbunn/igorot’, ‘bisaya/barok’ sbay paghthur, paghlikhik, mur, pang-asar, pambastos oral o pahiwtig diret o indiret, pthag o mukhan man. Dit naz-expres ang naganus, mangmangen, gagoen e simun. Dit ang nganibien solusyon ay nazhumog par ilekh ang makhmaet kamandg a aztigbak puh budhi at buh human-iazblik puh simun, a maer su ibb forms, at mas lala at mas makhmaet kes det. Ang poot a nagsmul mul payk luob kun nafbya at naftagal ay parrng azpollute tens kamtubig likz, hanggang lla na tyos sariw tubig a naghsuhay sets buhs-hatred naghpollute su luob. Ang sebev a naghbieg sets lunz at leksyon ay “Ihinth ang sungg begh tto umklat” per mas buth pa dyan ang sebev “Iwzan ang sungg begh tto’y magsmul”. Hwag nets smulin nno ikakhkulm nets.
Lla namn sma sa pagpansin e ibbhen e yibbs kes sets. Likz nilekh tyos me tangis ibbhen at urig mul yibbs. Ang nakha-pinsal at mli’y z topaks isp at tuoyien pag-util e ibbhens neth par sirr’an, saktan, ilait, im’lit, idust, iphhiy, iglit, o itaboy yibbs dhil sils ay di tuld nets. “Kun ayaw moz iv syoz ay hwag moz iv syibb”, sbay pagdam e kelngs e yibb raptdapt puh kens special lagyens su ilem e batz human. Ang ibbhens ay stil, gayk, at sguday a taglay sets par di tyos myamot, di tabang, at par maibb, mkulay’an, magp’las, magkbuyng, at magkbuh and mundo. Dapt nets illam ang lakz, abantags, at pakiabangs bwt pagkibbhen kalidad at kandidad isgwa par sets unlar panlath.
Ang Pinzens ay bugtien komunidad global. Siglos a paghkontak, klak at paghterrhan e hind-Pinzens ksam natibs at tribres su Pinz, at ang drayuen libos Pinzens nung taons lupigen hanggang sluk a export labors human at retdryuen e angaws Pinzens puh ibb-ibb lugrs e mund par mas-buth buhs at abenturs buyng ay nagp’lawk e impluj aboten Pinzen z isandaigdig. Raem Pinzens dleien umangkop puh mund, at tanygien puh ibb-ibb lipunans e mund, lu puh mund Keah. Gyunman, raem Pinzens at piausbong-Pinzens ay timtim prin puh kens silkbo at hangia e ugts at ulirns Pinzen.
Ang blintunay at palitens e nno naeg Pinzen tyos ngay, a sets paghkabit puh mund ay nagpluslos sets kapit puh Pinz. Di na tyos me khi blisa lang puh Pinz, per imbes ndeg’an kiamspul puh mas lawk mund. Ksi’y mas masid na Pinzens ang mund kens nizterrhan. Kayumanggi na ngay ay term pialawk par i’ksam Pinzens me ibb-ibb piagglingans, karakter, ksam hyun Pinzens me sense paghsapi panmund.
Ang Kayumanggi na ay term par Pinzen. Yis puthien Pinzen di pwed ging hang Kayumanggi, yis Pinzen, kun Kayumanggi vegseb par lang moren Pinzen. Tuld din puh yis temien Pinzen di pwed ging hang Kayumanggi, yis Pinzen, kun Kayumanggi vegseb par lang moren Pinzen. Ang me tangos iel Pinzen ay maztaboy kun Kayumanggi ay khulgan par lang pango-iel Pinzen. Ang hagway Pinzen ay magtaboy din kun Kayumanggi ay khulgan a unano Pinzen. Ang kulay moren e Kayumanggi ay medya kulay pagit at ksam e tem at puth, pul at dilaw, at sgisg a kraniw tulay, ang tagpuan pagit e ibb-ibb Pinzens par is unidad. Kayumanggi ay is ambiguo term naghsaklaw buo hangg e kulays, racas, taglays, etnika at slagyens e Pinzens. Z mas sensien, tyos ay Kayumanggi, khit sanman part tyos nanggling su Pinz, di ble kun kesinn ninuns Pinzen tyos umusbong. Ang kelng lang ay magkron lusgien luob at spirit Pinzen par ging Kayumanggi.
Ng bukz na tens luob a mas lirip pagkKayumanggi nets, a umzhambing puh tens pagk-Pinzen. Tyos ay Kayumanggi, is pangkat sarien uris e Pinzins, naghtaglay e ibb-ibb husays, glengs, halins, at syasig par ialay puh mund. Tyos ay Pinzen, anks e mund, taghmana nit. Ihang nets tyos ay Kayumanggis, tyos ay Pilipino. Luid!
* * * * *
What does ‘Kayumanggi’ stand for?
Kayumanggi is initially the name of the color and texture Filipino people. But as it also constitute the race of the Filipino human social group.
But, what is the color and race of the Filipino race, is it brown, white, black, yellow, or red? Is he/she tall, short, flat, hooked or high-bridged-nose, slanted, small-eyed, hairy, blond, brunet, auburn curly or straight hair, or/and freckled face? Is he/she a Tagalist, an Anglophone, a Taglish, dialect speaker or a slang speaker? Is he/she a Christian, Bhuddhist, or a Animalist?
These are the questions which arises from the word ‘Kayumanggi’ we commonly speak or hear about, but is not commonly understood, valued, but commoly abused. We are going to discuss this word which relates to us Filipinos, as a social group of the world, to give us an open-minded sense of the word Kayumanggi, and make us more aware of who we are and what we can be to be the worthy bearers of the ‘Kayumanggi’.
The common idea instilled on us by the national education system and the Filipino society in general is that Kayumanggi stands for the brown color of the Filipino race which have features that closely resembles the people of Malaysia. But does this mean all Filipinos have brown complexion, round-eyed and black-haired? What then of our fellow Filipinos who were born out of inter-racial marriages of Filipino and foreign parents/ancestors, naturalized Filipino citizens or natives of foreign-descent, or the Filipino descents who grew up in a foreign environment, culture or condition who has different features or through evolution and environmental adaptation, mutated from the ‘authentic features’ of their Filipino parents/ancestors? Do they also count as Filipinos? Of course, no matter if they are minorities, or if they are majorities.
In our homeland, Filipino groups from the different regions of the country have their own unique physical features. These unique features have significant differences in skin color, texture, height, weight, figure, bone structure and mass. And in our crowded cities, where all people of the regions and foreigners intermix. Aside from the basic Malay/Indonesian features, there are significant number of people with Chinese/East Asian featires, people with Indian/South Asian featires, people with Melanesian/Austronesian features, and people with Hispanic/Western features. Does this mean that if a Filipino looks foreign/nonMalay, he/she is a foreigner? Certainly not. His/Her physical outlooks may ‘masked’ his/her Filipino identity, but he/she is still a Filipino. Yet, on the other side of the coin, a person may look Filipino/Malay but is a foreigner, for example, a Vietnamese, Malaysian, Indonesian, Thai or an Amerindian etc… We should also be open, be ready to accept this reality, and also welcome them as our brothers and sisters.
It’s generally accepted that the Kayumanggis are Malay-looking people, but we must be aware that there are also others who don’t look Filipinos but are truly Filipinos, therefore should be regarded with the greatest respect and dignity as with all Filipinos deserve, and truly like us, they are also the Kayumanggis, they are one of us.
The intermarriages of the Malay/prehistoric natives and successive waves of foreigners, bringing with them their culture, and influences over thousands of years has produced the modern race of the Filippinos. We have acquired and inherited the special traits, characters and talents of these foreigners, these beautiful people as well as retaining what is truly native and treasure to the Philippines. We are continuosly evolving, shifting to a more suitable position which befits our modern time, and space. So let’s use these precious gifts properly which we acquired for being Filipinos.
For thousands of years, the Philippines was then a haven for hundreds of thousands foreigners of different nations. It where centre of multi-ethnic/cultural settlements and where democratic freedom was first born in Asia which attracted outsiders. These days, it no longer has the luster and flaire as the safe haven, as the Pearl of the East, as it used to be. The Philippines as a promised land is no longer a striking reality. These are because of the changing hard times, of political and ecomic strife and instability, of corrupt and mismanaged government run and abused by most of the leaders, and the inaction, ignorance, and close-mindedness of the common people to realize they can make it work together. But behold the day that the good traits that we shared with others will someday come back to us, to the home sweet Philppines, to welcome, provide freedom and stability to more deserving people. This is in the making.
We are no longer lone humans, we are no longer a desert. We are continuosly acquiring and learning from other people to help ourselves as they continuosly acquiring and learning from us to help themselves. Those who we lean on, look up to and thank for won’t pass without mentioning the blessed people of the great country of Canada, as our role model. Canada, like the Philippines, is a multi-cultural society. But the people which inhabits Him are more in the types and collection of people of the world. Not only are immigrants come from Asia, they also come Europe, Afrika and South America, aside from the Native Canadians already there before Canada was founded. It is even encouraged by the Canadien government to attract thousands upon thousands of new immigrants from around the world each year to populate it’s vast land. Eventhough different people of different culutures are intermixed together, they remain living side-by-side peacefully and harmoniously with little or no trouble at all. The peace and order is being maintained by the lawful-keepers, and law-abiding citizens, and their firm stand to live a peaceful life. Of course, the abundance of milk and honey of this land is more evident with the help of a robust economy, of parliamentary government, and more importantly, by the resourceful citizens. Not only do we need to follow Canada’s example, but the rest of the world as well. Even if some country are slow to adopt to the modern society like that of Canada, but what ever knowledge we have that is beneficial to others, should be shared in convenient and peaceful ways.
Let’s not judge others by their looks, their color, race, ethnicity, culture, sex, religion, and beliefs. Let’s stop the prejudices and bigotries about other Filipinos who may look different from us, who may have a different lifestyle, occupation or disposition. Let’s stop the derogatory epithets and name-callings we normally refer to people to devaluate their existence. They have the right to be treated as Filipinos, as human beings. Let’s stop the ignorance and paranoia of the other Filipinos and we should accept them as one of us and learn from them, in turn, we learn from ourselves as we accept ourselves. The saying goes ‘what goes around, comes around’. is also applied to other non-Filipinos. An insult to the Chinese is an insult to the Filipinos, an insult to the Indian is an insult to the Filipinos, an Insult to the Africans is an insult to the Filipinos. An insult to the Hispanics is an insult to the Filipinos. In short, an insult to Non-Filipinos is an insult to all Filipinos, ourselves. Anybody we insult will be like insulting ourselves because we represent and affect the people of the world. In the big picture, we the Filipinos, are the world, we are one with the world, so let us be responsible with our actions not only for ourselves, as well as for the citizens of the world.
There are lots of harmful epithets, name-callings, expressions, and intensions which are limited only by one’s imagination. Some of these are ‘chink/beho’, ‘saddam/stink’, ‘nigger/uling’, ‘ugly servant/dog’, ‘dirty prostitue/japayuki/hostes’, ‘ignorant/province-person’, ‘premitive mountain dweller/igorot’, ‘stuttering/ bisaya’, accompanied by pointing, with hidden or shown smirking, swearing or using foul spoken or sign language. Here is where immaturity, ignorance, stupidity of the originator are expressed. It is where risky solution are formed to create a deadly venom which exterminates the human morality-will surely come back to its originator, may be in a different form, but worser and deadlier than before. The hatred which starts from a simple mind when left untended and prolonged will be like polluting our natural water beds, until there’s no more fresh water to sustain our life-hatred pollutes the mind. The saying which gives us solution and lesson is “Stop the fire before it spreads” but better than that, is the saying “Prevent the fire before it starts”. Let’s not start what will be our doom.
There’s nothing wrong noticing the differences of others from us. It’s natural that we are created with distinct differences and uniquenss from the others. What’s harmful and wrong is to have the twisted thought and feelings, and eventual action which damages, hurts, indignifies, belittles, insults, humiliates, angers, or alienates others because they are not like us. “What you don’t want done to you, don’t do it to others”, with regards to sensing of the needs and special conditions of others under the human law. The differences in life give styles, designs, and gifts which we possess so that the world is not boring, not stale, and to be different, to add color, taste, excietement and life to the world. We should know the strengths, the advantages, and the benefits of the differencial qualities and quantities, and apply them for our common prosperity.
The Filipinos are one massive global community. Centuries of contact, trade, and settlement of non-Filipino with natives ang tribespeople in the Philippines, and the migration of thousands of Filipinos during the colonial years up the present overseas labor exports and immigration of millions of Filipinos to different parts of the world for better lives and exciting adventures has extended the Filipino sphere of influence all over the world, as we were also influenced by the world. Most Filipinos adapt quickly to the world, and is integrates well different social groups of the world, especially the western world. Nevertheless, most Filipinos and Filipino-descents are still steadfast with their passion and pride of their Filipino roots and ideals.
*
The irony and consequences of what we the Filipino became now is that our attachement to the world has loosen our grip to the Philippines. We no longer have great deal of concern only to the Philippines, but instead, have added interests to the importance and affairs of the world at large, as we are more aware of the world where we live in. The term kayumanggi then, is extended to include Filipinos of different or foreign backgrounds, and character, including those Filipinos who has a global sense of belonging.
The Kayumanggi then is a term for the Filipino. A fair-complexioned Filipino cannot be proud of being a Kayumanggi, a Filipino if Kayumanggi only stands for the brown-skinned Filipino. Likewise, a dark-skined Filipino cannot be proud of being a Kayumanggi, a Filipino if Kayumanggi only stands for the brown-skinned Filipinos. A high-bridge nose Filipino will be alienated if Kayumanggi stands for flat-nosed Filipino, or a tall muscular Filipino will be excluded if Kayumanggi stands for short stocky Filipinos. The color brown of the Kayumanggi is only the medium color between and amongst black and white, red and yellow, is a symbolic common bridge, the meeting place between the different Filipinos for common unity. Kayumanggi is an ambiguos term which encompasses the entire range of the colors, race features, and etnicity and disposition of the Filipinos. In a broader sense, we are Kayumanggis, no matter from which part of the Philippines we were rooted, no matter from which Filipino ancestors we originated from. All we need is to have a healthy Filipino mind and spirit for us to become a Kayumanggi.
As we now, opened our mind, we understand more of our being Kayumanggis, which is a comparison to our being Filipino. We are the Kayumanggis, a group of different types of Filipinos, possessing different proficiencies, excellence, charm, and inspiration to offer the world. We are the Filipinos, sons and daughters of the world, inheritors of the world. Let’s be proud that we are Kayumanggis, we are Filipinos.
* * * * *
Ano ba ang kahulogan ng ‘Kayumanggi’?
Noong una, ang Kayumanggi ay tawag sa kulay at texture ng mga Pilipino. Ngunit nangmakaraan, tawag na rin ito sa lahi ng Pilipino, bilang isang sosyal na pangkatang nilalang.
Ngunit, ano ba ang kulay at lahi ng Pilipino? Sya ba’y moreno, puti, itim, dilaw, o pula? Sya ba’y matangkad, pandak, pango, kawit o matangos ang ilong, singkit o maliit ang mata, mabalbon, ulandes, madilim, pulahing, diretso o kuloting buhok, o/at may mga pekas ang mukha? Sya ba’y mananAgalog, nag-iInglis, nagtataglish, nagdidiyalekto, nagbabalbal? Sya ba’y Kristiyano, Bhuddhist o Pagano?
Ito ang mga tanong na sumisipot sa salitang palaging sinasabi o naririnig datapwa’y di palaging nalilirip o malinaw, ngunit nababale-wala, nasisiraang-puri, o naaabuso sa paggamit. Tatalakayin natin ito para mas malinawan ang ating pag-unawa sa salitang humahaling sa’ting mga Pilipino bilang mahalagang pangkat na lipunan ng daigdig, para bigyan tayo ng bukas na kaloobang pagdama sa salitang Kayumanggi, at mas mabatid kung sino tayo at paano tayo kikilos para babagay sumaksi bilang Kayumanggi.
Ang karaniwang pinapahiwatig sa’tin ng pambansang sistemang paaral at ng madlang lipunang Pilipino ang Kayumanggi ay kilala sa morenong kulay ng lahing Pilipino, na nalalapit-hawig sa mga taga-Malaysya. Pero masasabi ba nito na lahat ng Pilipino ay may morenong kutis? Paano na ang mga kababayan nating isinilang sa pamamagitan ng pangangagkapangaasawan ng mga Pilipino at dayuhang magulang/ninino, ng pinagmulang dayuhan at nailikas na mamayang Pilipino, o ang mga pinagmulang-Pilipino na lumaki sa dayuhang kapaligiran, kalinangan o kalagayan na may mga kakaibang taglay o sa pamamagitan ng ebolusyon, o genes mula sa kanilang mga dayuhang magulang at ninuno, o pagaangkop sa kapaligiran, ay nagbago ang mga taglay mula sa mga tampok na taglay ng kanilang mga magulang/ninuno? Matuturi pa rin ba silang mga Pilipino? Syempre, kahit sila man ay karamihan o kakontihan
Sa’ting inang-bayan, ang mga pangkat Pilipino sa iba-ibang lalawigan ng bansa ay may kanya-kanyang mga bukod na katangian. Ang mga bukod-tanging taglay nila’y may kahalagahang pagkakaiba sa kutis, texture, taas, bigat, tayo, istruktura at bugat ng buto atbp… At sa’ting nagsisiksikang mga lungsod, kung saan lahat ng tao ng mga lalawigan at dayuhan ay nagkukumpulan, liban pa sa mga saligang taglay Malayo/tagaIndonesia, mayroon pang mga kahalagahang bilang ng mga taong may mga taglay Intsik/Silangang Asya, mga taong may mga taglay Bumbay/Timog Asya, at mga taong may mga taglay Melanesyan/Austronesyan, at mga taong may mga taglay Espanol/taga-Kanluran. Ibig-sabihin ba nito’y ns kung ang Pilipino ay itsurang dayuhan/ di-Malayo, sya’y dayuhan na? Hinding-hindi. Ang kanyang tanaw na nakikita ng mga hubad na mga inla ay maaaring nakatatago ng kanyang pagkakakilanlan, ngunit sya’y Pilipino pa rin. Ngunit, sa kabilang panig, sa kabaligtaran, maaari rin na mag-itsurang Pilipino/ Malayo, pero dayuhan naman, sa mga halimbawa, Vietnames, Malaysiyan, Indones, Thai, o Amerindian atbp… Gayun man, kailangan nating maging bukas at handa tanggapin ang katunayan, at imaligayang-turi sila bilang mga kapatid natin.
Karaniwang tanggapan talaga na ang Kayumanggi ay taong may itsurang Malay., ngunit kailangan natin mabatid na mayroon ibang tao na di-mukhang Pilipino ngunit Pilipino naman, kaya dapat bigyan ng mitagan at karangalan katulad sa kapalaran ng lahat ng Pilipino, totoong tulad natin, sila’y mga Kayumanggi, sila’y kapwa natin.
Ang pangangagkapangasawahan ng mga Malayo, ng mga natibo bago pa naitala ang kasaysayan, at mga dayuhang may mga dalang kalinangan at implwensya sa sunud-sunod na mga pagdaloy sa libo-libong taong nakalipas hanggang ngayon ay nagpatimpla ang makabagong lahi na mga Pilipino. Naangkin at namana natin ang mga bukod-tanging katangian at kagalingan, ng mga dayuhang, mga magagandang nilalang na ito, at sa pagpapanatili na rin ng dalisay na katutubo at kayamanan ng Pilipinas. Lagi pa tayong nag-iiba, nagbabago sa mas mainam na kalagayan na tumutugma sa makabagong panahon at lugar. Kaya gamitin nating tumpak ang gantimpala na likas natin sa pagka-Pilipino
Sa libo-libong taon, ang Pilipinas noon ay kubol para sa daan-daang libong mga dayuhan ng iba’t-ibang bansa. Sya ay naging centro ng sari-saring etniko at kalinangang paninirahan at kung saan ang kalayaan ng demokrasya ay unang natanyag sa Asya na umakit sa mga banyaga. Sa mga araw ngayon, di na matuturing makinang at mabantog na nakapapahingang kubol, na Perlas ng Silanganan, na kinaturian noon. Ang Pilipinas bilang Pinangakong Lupa ay di na nakatindig na katotohanan. Ito’y kasi sa nagbabagong hikahos ng panahon, ng kagulohan at kalustayan ng politika at ekonomya, ng halaya at kapos-asiwa ng gobyerno sa pagpapalakad at pag-aabuso ng karamihan ng mga lakan, at sa pagtutunga, pagkamangmang, at pagkasaradong-kalooban ng mga timawa mapuna na samasama’y, kaya nilang ipagana ang sistema. Ngunit, itingni na balang udto ang mga mabubuting ugali at kabaitan inihahati natin sa iba’y babalik sa’tin, sa pukyotang tahanan ng Pilipinas, ipatuloy, magbigay kalayaan at katatagan sa mas rumarapat-dapat na mga tao. Ito’y naisasagawa na.
Na tayo’y di iisang mga tao, tayo’y di ilang. Tuluy-tuloy tayong humihingi at umaalam sa iba para matulungan ang sarili, gaya rin sa tuluy-tuloy na paghingi ng tulong ng iba sa’tin para matulungan ang sarili nila. Ang mga inaakbayan, hinahangaan, at pinapasalamatan na mga sangkap ay di makakalipas kundi itutukoy ang nabasbas na mga mamayan ng dakilang bansa ng Canada, bilang hwad nating halimbawa. Ang Canada, gaya ng Pilipinas, ay isa ring sari-saring kulturang lipunan. Ngunit ang kanyang kinasasangkot ay mas maraming uri ng pangkat-tao at bansa ng mundo. Di lamang karamihan ay mula Asya ang kanyang tagatahangtira, kundi narin galing Uropa, Aprika, at Timog Amerika, bukod pa sa mga naturang katutubo ng Canada, bago pa man makarating ang unang taga-uropa . At pinapasigya pa ng gobyerno na mag-akit ng libo-libong tao mula sa iba’t-ibang bahagi ng daigdig para ipagtaohan ang maluwag na lupain baga-taon. Bagamat iba’t-ibang tao ng iba’t-ibang kultura ay naghahalobilo samasama, nagagawa pang mapayapa at ugmang naninirahan sila sa tabitabi ng iba. Natitimpi ang kapia at katinuan ng makabatas na mga tanod at ng mga mamayang mapaglagot sa batas at matindig sa panagbiag na kapia. Syempre, mas natatamo ang samoyong pukyot at gatas sa lupain na ito, ng mubong na ekonomya, at ng parliamentong pagpupulongan, at lalong dahilan, ng mga mapagparaang mamayan. Kaya dapat syang gayahin ng daigdig, iba’y mas kupad mag-angkop sa modernong lipunan gaya ng Canada, ngunit ano mang nalalaman nating ikakabuti ay ibahagi narin sa iba sa mainam na paraan.
Hwag nating ihusga ang iba sa kanilang itsura, kanilang kulay, lahi, etniko, kalinangan, kasarian, relihyon at mga paniniwala. Hwag unahang-hatol o idusta ang ibang Pilipino na di man natin kaitsura, na mayroon mang kakaibang uri ng pamumuhay, okupasyon o katayuan. Ihinto na natin ang mga paninirang mga pangangantyaw at mga lapida na kadalasang turi natin sa mga tao para imaliit ang kanilang pagkabuhay. Mayroon silang karapatan matratong makatarungan, bilang mga Pilipino, bilang mga nilalang-tao. Ihinto natin ang kamangmangan at pagkapraning sa ibang Pilipino at tanggapin natin sila bilang kapwa. Tayo’y matuto sa kanila, sa gayun, matututo tayo sa sarili natin sa pagtanggap natin ng sarili. Ang kasabihan na ‘ano mang umiikot ay dumarating’ na pwedeng isagawa kahit sa ibang di-Pilipino. Ang pintas sa Intsik ay pintas sa Pilipino. Ang pintas sa Bumbay ay pintas sa Pilipino. Ang pintas sa Aprikano ay pintas sa Pilipino. Ang pintas sa Espanol ay pintas sa Pilipino. Buod ay, ang pintas sa mga di-Pilipino ay pintas sa lahat ng Pilipino, tayo. Sino man ating pintasan ay para ng pinipintasan ang ating sarili, kasi kinakatawan at apektado natin ang mga tao ng daigdig. Sa buohan, tayong Pilipino ang daigdig, ipaglagot natin ating mga gawain di lang para sa’ting sarili, kundi sa mga mamayan ng daigdig din. .
Ang nakakasirang pangangantyaw, lapida, alyas o pakay ay sadyang napakarami limitado lamang haraya.ng tao Ilan sa dito’y ‘chekwa’, ‘beho’, ‘uling/egoy’, ‘mukhang katulong/aso’, ‘japayuki/hostes’, ‘may putok’, ‘bisaya’ sabay sa pagturo, halikhik, mura, pang-asar, o bastos, patago o harapan man, twidan at di twidan man. Dito nabibigkas ang naganus, kamangmangan, kagaguhan, at mapanganib na solusyon nagiging kamandag nakakatigbak ng budhi- siguradong babalik sa pinanggalingan, ano pa’y pwede pa sa ibang anyo, at mas grabeng lala, mas nakakamatay pa. Ang mga poot mula sa payak na isip, pagbabaya at pag-uuswag nito’y parang nagpopollute ng lkatubigang likas hanggang mawalan na ng sariwang tubig para tayo’y mabuhay. Ang kasabihan na nagbibigay lunas at aral dito ay “Ihinto natin ang sunog bago kumalat”, o mas mabuti pa’y “Iwasan ang sunog bago ito magsimula” Hwag simulan ang ikakadusa mo.
Wala namang masama sa pagpansin ng kaibhan ng ibang tao kaysa atin. Likas na nilikha tayong may mga katangiang kaibhan at urig mula sa ibang tao. Ang nakakapinsala at mali ay, sa topaks na pag-iisip at tuloyang paggagamit ng mga kaibhan na ito para siraan, saktan, ilait, imaliit, idusta, ipahiya, igalit, o itaboy ang ibang tao dahil mayroon silang di natutulad sa’tin. “Kung ayaw mong gawin sayo, hwag mong gawin sa iba”, sabay sa pagdama ng kailangan ng iba nararapat sa kanilang ispesyal na kalagayan sa ilalim ng batas pantao. Ang kaibhan ay stilo, gayak at regalo na taglay sa’tin para di yamot, di tabang, para maiba, makulayan, magpalasa, magkabuyang at magkabuhay ang mundo. Dapat natin malaman ang lakas, pakinabang, at ginhawa ng bawat pagkakaibhang kalidad at kantidad isagawa para sa’ting kaunlarang panlahat.
Ang Pilipino ay matipunong sambayanan ng sansinukob. Mga siglo ng pag-uugnay, pangangalakal, at paninirahan ng mga di-Pilipino sa mga natibo at katutubo ng Pilipinas, at pagdarayo ng libo-libong Pilipino noong panahon ng paglulupig hanggang sa kasalukuyang pag-eexport ng mga labor ng tao at pagdadarayuhan ng angaw-angaw na Pilipino sa iba-ibang bahagi ng daigdig para sa mas mabuting buhay at mga mabuyang ngunit mapanganib na pakikipagsapalaran ay nagpakalat ng impluhong nasasakop ng Pilipino sa buong daigdig. Karamihan sa Pilipino ay maige umangkop sa daigdig, at matanyag na sa iba’t-ibang lipunan nito, lalo na sa kadaigdigang Kanluran. Gayun man, kalimetan sa mga Pilipino at nausbong-Pilipino ay matimtim pa rin sa kanilang silakbo at pagkahanga sa mga kaugalian at uliraning Pilipino.
Ang balintunay at mga kapalitan ng pagiging Pilipino ngayon sa pag-aakap sa daigdig ay nagpalubay sa ating kapit sa Pilipinas. Wala na tayong balisa sa Pilipinas lamang, imbes naman, nadagdagan ang ating hilig sa kakahalagahan ng mas malaking daigdig, kasi, mas nababatid na natin ang daigdig na tinitirahan natin. Ang termong Kayumanggi na, ay napalawak para isama ang mga Pilipino na may iba’t-ibang pinanggalingan, at pagkatao, kasama rin ang mga Pilipino na may kasapiang pagdarama sa daigdig.
Ang Kayumanggi na, ay termo para sa Pilipino. Ang mga mapuputi na Pilipino ay hindi hahanga maging isang Kayumanggi, isang Pilipino, kung ang Kayumanggi ay nakaturi para lang sa mga morenong Pilipino. Gayun din sa mga maiitim na Pilipino, na hindi ikakahanga maging isang Kayumanggi, isang Pilipino, kung ang Kayumanggi ay nakaturi para lang sa mga morenong Pilipino. Ang Pilipinong matangos ang ilong ay matataboy kung ang Kayumanggi ay nangangahulugan para lang sa mga pangong Pilipino. Ang Pilipinong hagway ay gayunding matataboy kung ang Kayumanggi ay nangangahulugan lamang isang kulelat na Pilipino. Ang morenong kulay ng Kayumanggi ay panggitnang kulay sa pagitan at kasama ng mga kulay na itim at puti, pula at dilaw, ay sagisag ng karaniwang tulay, tagpuan sa pagitan ng mga iba’t-ibang Pilipino para sa pagsasamang pagkakaisa. Ang Kayumanggi ay taluhimig na termo na sumasaklaw sa buong hangganan ng kualy, lahi, mga taglay, katayuan at etnika ng mga Pilipino. Sa kinatwid, kayumanggi tayo kahit saan man dako ng Pilipinas tayo nanggaling, di bale kung sinong ninunong Pilipino tayo umusbong. Magkaroon lang ng masigasig na kalooban at kalulwang Pilipino ay sapat na maging Kayumanggi.
Nang bukas na ating kalooban, ay mas-lirip na natin pagka-Kayumanggi, na humahambing sating pagka-Pilipino. Tayo’y Kayumanggi, isang pangkat na sari-saring uri ng Pilipino, nagtataglay ng iba’t-ibang husay, galing, halina, at syasig, para ialay sa daigdig. Tayo’y Pilipino, anak ng daigdig, tagapagmana ng daigdig. Ipagmalaki natin na tayo’y Kayumanggi, tayo’y Pilipino. Mabuhay!
No comments:
Post a Comment