Pambansang Wika

Mga katoto

Habang banas pa ang kain ay kainin, kya ihahain ko narin ang aking luto para meron naman kayong manamnamang ibang lasa at pakwari ko'y isasasa ng inyong budhi sa pagbatid sating pagkaPilipino. Sa baba ay isa sa mga sanaysay nakakabuod dito, na nabalisa ko naring iparted s'inyo sakaling me madampot kayong is o ddal ryag bubots. Nuon ko pa to naisulat nang sa dalubhasan pa ko at ialay sa pisera panmasang internet. Datapwa'y ganon man katagal ay di parin nag-eeba aking katayoan at kuro tungkol satin naggihas, sakin tandis, ni inang bayang minamahal. Paumanhin sa mga termong 'malalim' o 'ilang', sanaysay nato'y urig na kopy, kaya di ko na babaguhin-at para matunghay nyo narin ang 'gandien wik nets'.

Pambansang Wika

(Septembre 25, 1998)

Mga kabayan, hinggil para sa masa natin ang mga paksa na ipinapalagay, layon ikabubuti ng mga Pilipino, at ng mundo, sadya ko narin ihiwatig, ihate ang lunas, sabay isagawa kundi lang hagap.

Ang mga susunod ay buod ng aking pag-irog sa wikang pambansa, at makapipilia ng anyo neto, at pagtalik sa pamana, at pagkamakabayan, o pagtalik sa inang bansa, mas nakaasinta sa mga kabayan nasa Pilipinas.

Ang lunas sa mga suliranin ay nagsisimula sa sarili.

Bilang mga Pilipinong may lugar sa hapag ng mundong komunidad, kelangan natin alamin, galanging at tanggapin ang sarili, tangkilikin ating pinagmulan, kasaysayan at alay sa daigdig. Kelangan natin magkaisa, kelangan ng unidad.

Ang simpleng unidad aking itutukoy, ay saligang undidad ng mga ulirang Pilipino sa wikang pambansa. Ang wika ay mailalagay, syang naga-hatid, nagu-ugnay ng pasya at tunton pahatid sa ibayong nilalang, nagu-humog sa totohanan natatamo, sa layong magpaintindi.

Sa unat ng kasaysayan natin, ating napayaman ang wika sa pagaampon ng mga salitang dala ng mga dayuhan, mga naki-lahi sa mga katutubo. Bawat paglinang ng mga bagong pangkat ay mas bihas sa mga nauna. Bagamat naapi tayo ng mga Espanol, sila rin ang dahilan ng pagkaron ng hanggang Pilipinas at mga lipi, Pilipino ang naging tawag, at malimet ating naanking mga palabra mula sa Espanol. Dagdag pa sa mga ibang sey naampon, marami ryan ang hangong kastila, naankin ng mga katutubo, o nainatural ng mga natibong Pilipino.

At noong katipunan sa titik KKK(Kataas-taasan, Kagalang-galangan Katipunan ng mga Anak ng Bayan), hangia natin, ang kalayaan ay nakamtan sa pagkakaisa ng mga Pilipino. Ang kalayaan na puntan nila ay nangyari kasi sa malalang sangkap ng wika, nautilis sa pagkakaisa, at pagiging organisad para epektibong makilaban ang katipunan sa mga Espanol, at halain ang bagong silang ng pamahalaan.

Simulang malagot o mabihag muli ang kalayaan nung makakontak sa mga Kano, na may-itala sa bulsa ng modernong armas at teknologa, sabay sa bitbit din nilang wikang Ingles.

Nang taksilan ang Katipunan ng mga Kano at kanilang mga longgoy, aka, mga katutubong kayumanggi na taksil o kaaway ng Katipunan, nakilabang makunat ang Katipunan sa mga Kano mga pat taon, para sa reublik ng Pilipinas. Hetong mga makabayan, tagabundok o rebel ayon sa mga Kano, nasugpo rin sa hulinang pagtaksil ng mga Kano at longgoy, at sa paghalina ng mga tiwasa sa hangang mabuhay payapa, o mahinto ang katayan sa mga Kano, naidudulot ng digma. Nawangis payapa ang masang Pilipino.

Napalaganap ang Ingles sa mga paga-patol ng mga Kano. Nagturo ang kanilang mga sundal at guro, ng mga bagong kaalaman, sa Ingles, sabay sa taglay ng gobyern Kano mapaamo ang mga tutang Pilipino, at maibahagi ang masaganang kapuloan sa kanilang imperyo. Kasama sa puntan nato ay protocol mismong mapalaganap ang pag lagom ng mga katutubo sa lipunang Kano, o racang puti. Ngunit ang lahing Pilipino ay mabagsik sa timpla ng paglalagom, kaya sila’y nanatiling Pilipino'han sa ilalim ng pamahalaang Kano.

Ang lenguang Ingles ay naging uso sa mga sipsip, sa mga opisyal na nakikiusap madalas sa mga utos ng mga Kano; sa mga negosyant, na may hangad bumili ng mga produkt at serbis Kano, sa kabila ng pagbabayad sa hapo at dugong Pilipino; at sa mga mapera, pribilejo, o susyal na taga-gaya sa mga usong payabang. Ngunit sa kabila neto, naisagawa rin gamitin ang Ingles para mapayaman ang sariling wika sa mga bagay kulang o mailap ang tumbas sa Pilipino.

Ang mga karaniwang tao at mga antas trabajador ay napatolan ng mga pakita at patakarang banyaga sa Kanila’y lansirit, nakakainteres man ay nakakalait din sa kanilang tinubuang wika. Ito’y nakakasira ng budhi, nakakabawas ng tiwala sa sariling sistem o pagkagalit sa bago, ay nakakapunit ng buyang, sigla at sipag sa trabajo at lipunan. Sa ibang panig, ay may tanglaw ang bagong kaalaman, nailokal ng mga hwarang Pilipino maihandog sa wika at ugaling Pilipino.

Kaya ang madla sa lipunan ay watak sa pagit ng mga babang-laboro, na wala o konte ang alam sa Ingles, mga tiwasa, may-alam mang Ingles, ay binabalas sa Pilipino, kalabsa’y nawikang Taglish, (o syokoy sa salin ni ka Virgilio Almario); at sa mga taong may dunong puro sa banyagang wika Ingles, Intsek, Urdu, atbp… na banyaga narin, ramien me alam sa kalakalan, at mayaman, at sa itaas ng lipunan, ngunit di taguriang Pilipino. Sila’y aliens sa mata ng karaniwang tao.

Pag ganun nga, wari na, mga banyaga ang nakasupil sa bansa, at bilang di Pilipino, ano pake nila sa Pilipinas at mga Pilipino, kundi sipsipan ng mga pukyotang katas ang bayan dulot matuyo. Ang mga taong bwakaw tulad nila ay silang sangkap din ba’t nagahirap ang buong bansa.

Maging ngayon, ang wika nati’y grabeng sakuna, na pawang nalan-gana, nalan-alam sa Pilipino—Nababad sandali sa banyaga’y sunog agad, kalabsa’y ang taglish/syokoy cancer. At pag sa cancer ay di manumbalik, ay madaling mamatay, sa larangan ng pagkatao, at pagkaPilipino.

Ang taglish ay totsyon, wikang bitin, o makapili; simulang Pilipino taposang Ingles, gitnaang singitan na salita, baliktaran, o balabalasad, basta di tuwid o malabo. At pag ang pangungusap ay bitin, abang unawain, ay mahirap siryosohin.

Hindi ko badya na di pa’ko nagtaglish sa buong buhay. Sadya o di sadya, minimal lang aking pagbigkas ng mga salitang hangong sa ganap na banyaga. Heto'y namasdan nyho na saking mga naisulat na. Kaya nuon pa'y taguriang siokoy narin ak, kutiting mang turi.

Ang mga salitang di ganap ay nahalili marahil gaya ng mga galipong talakay, term, hagap, ngal, pahayag… ay punya, imposibleng o lantumbas ibigkas sa wikang Pilipino. Kaya ating sinasabi sa kanilang pormang normal, na hangong banyaga. Halim na mga palabrang hangong banyaga gaya ng ‘computer’, ‘RAM’, ‘germ’, ‘atom’, ‘quantum’,atbp…, ay mga termong tanggapang pandaigdig o modern, na karamiha’y termong agham, teknikal, o alang stilo sa mga dula o expresyon.

Pwera sa mga hadlang sa wika, ga-angaw pang ibang bagay pwedeng mangal, ayon sa anyo, hugis, kulay, lasa, tindi, tanda… at mga salitang ganap di natin nagagamit pawang nalan-pwesto, sa pan-udto ang pamumuhay, na salitang nahuhumog sa totohang makatamo, ay dapat nating tuklasin. An dami mga salita natin na me tumbas sa totohanang natatamo, ngunit dahilan sa pagbaya at di paga-sanay neto’y, nalilimutan, at nawawala sating ipong alam na salita o bokabularyo. Madalas di natin pansin hyon, kasi mas hilig natin magbanyaga. Ngunit napak-dami mga salita galing mandin sating katutubong wika, sa mga baryohan, lalawigan, o probinsya, iba-ibang lilem ng hiwatig, sa mga tawag, lalo sa hanay ng makumbaba ngunit saganang buhay bukid at dampa, ating pwede isaulo, nakaimpok sa mga taoan dun.

Ako mismo’y magaaral lang ng wikang Pilipino, kinakaya ko, sinisikap ko, maging mahusay sa Pilipino balang udto, ako'y me dangal sa sarili sa pagtamo sa pamanang Pilipino. Kumbidad ko kayo mga guro at mga makatang Pilipino, at tiwasa, na isanay ang pambansang wika, payamanin ang wikang Pilipino, palaganapin, isugong mabuting mensahe sa mga anak, at kapwa Pilipino, at sa mundo. Kahit na iyong salita ay di sikat sa ibang panig ng bansa, ilirip ang ka neto, kayo’y magmasid, magturoan, magpunto, ng mga hawig at iba, para mas makaintindi kayo sa isa’t-isa, ang mas-bisa at mas-husay ay mabisa at mahusay narin iutilis. Sipi mula sa tula ‘Ang aking mga kababata’ ng ating dakilang bayani na si Dr. Jose Rizal, talata-3

Ang hindi magmahal sa kanyang salita

Mahigpit sa hayop at malansang isda,

Kaya ang marapat pagyamaning kusa

Na tulad sa inang tunay na nagpala.

Dahil sa pagmalasakit, paga-mahal ni Dr. Rizal sa mga Pilipino, sa wika, kultura, at bansa, sya’y naging bayani. Tayo man ay pwede rin maging bayani kahit sa maliit mang paran, sa pagsunod sa mga adhika ng mga bayani—na maging malaya ang mga Pilipino, maging sa wika, kultura, o pamana.

Salukuyen tayo’y sarinlan, at sa pamahalaang demokratik, tayo ba’y tunay na malaya, kung ating wika at pamana ay nakakulong sa piitang masikip ng ating pagiisip at kuro-kuro? Hindi! Dapat natin syang pakawalan, palayain, nang sya’y matutong sarili sa mga pasyang may dangal makatuklas ng maginhawang buhay.

Tuos sa ilan bansa sa Asya, tingnan ang katatagan ng mga Vietnames, Thai, Malayo, sila’y mas-asenso mas-unlad kesa’tin. Matindig na dahilan, naka paslang mabisa sa bawat luob nila. Kanilang masidhing paga-halaga at paga-mahal sa pambansang wika at kultura, ay katwirang pagkakaisang luob, pasa sa pag-unlad ng buong bansa. At tamin ang Japon, sya’y isang suprepwer, pan-ddal ang fwerteng ekonomya sa buong daigdig, mas-baba, ang krimen, polusyon, kumpar sa Pilipinas. Nahagip nila to dahil sa kanilang pagmodern simula nung 1854, nabasbas ng mga tikas, ilustrad na makabayang magaaral at mamayan, na natuto at inihate sa bayang Japon, ang uliran, kaalaman, at bangonan ng mga tagakanluran. Ang wika at kultura at pagkamakabayan ay syang sanhi ng kanilang pagkakaisa at pag-unlad, kahit sa gitna ng mga pagi-diin ng mga tagakanlurang sakim.

At tayong mga Pilipino, ay pataglish-taglish, paingles-ingles, kahit sating kapwa Pilipino sa pakay ipahambug o ipawalay ang sarili, kahit na sila’y kapus-palad, kulang, o walang tanto sa Ingles o wikang banyaga. Minsa’y nakakahiya talaga na kun sino pa ang dayuhan, sya pa ang me hilig mag-alam, mag-aral ng Pilipino kesa mga taong laki sa Pilipinas, at me palad pa nga, na sila’y mas dalubhasa kesa mga katutubo. Halim ay si Fr. Leo James English, isang misyonerong Australian, na nanirahan sa Batangas, na higit tat-pu taon pangangaral sa pulau ng Pilipinas, ay natutunan ding mag-Tagalog, at naging mahusay at dalubhasa sa Tagalog. Sa galeng nyang to, kanyang naiakda sa salik ang napak-kapal na talatinigan Ingles-Tagalog sa vol. 1 at Tagalog-Ingles sa vol. 2. Na nakakandili sakin. Ba’t di natin isunud ang taong to, na dalisay ang pakay maka-alam sa wikang di kanya, sabay di paglanta ng sarili nyang wika?

Ano napala natin paga-enggalog? Tayo ay naiwan sa dumi, sa paghaharot sa isat-isa, di magkaintindihan, o puro lokohan. Tayo’y nahulog sa bangin ng kahirapan, lumpo, pilay at mahina makabangon sa sariling wika, matanggap at unawain ang dunong ng sarili, sa pagkupkop sa kapwa at bansa.

Ba’t natin gusto magmaskara, maging banyaga, kahit mapunya, kahit sa lupang hinirang? Ba’t pinipilit natin gawi ng patapon, at maging takilya ng lokohan at trahedya ng buong daigdig? Ba’t natin nais maging etranher o payaso sa sariling bayan? Ano ating ipapamana sating mga anak at ankan kun sariling pamana ay lunos?

Hindi ko pahiwatig na iwaksi inyong kaalaman at dunong sa Ingles, ibang wika, o dialect, lalo na bintang lahat ng suliranin ay dahilan sa heto, pagkat heto’y nakataga na sa inyong kataoan, ay mahalaga rin puhunan, ay susi rin sa pag-abrir ng ilan balandra sating wika at tuklasin ang yaman ng mga bahande, gamitin nyo narin sa ikakaaya, ikakasilbi ng bayan. Banggit ko’y may malaki rin naitulot na kabutihan ang Kano, gaya ng Kastila, sila ang namahala sa kapuloang Pilipinas sa lengua ng kanilang harien at bansa, para maging unidad at umunlad sa ilalim nila, hanggang Sya’y me kaya na maging sarinlan mula Espana, Hunyo 12, 1998, at mula Estados Unidos, Abril 23, 1946 , alinsunod una at ika-tat republik.

Tyak na kun di nila nagawa hyon, pihadong magkakaron pa ng gera sibil o kaos sa mga Kayumangging Pilipinong mga pangkat, mga labanan/alitan ng mga Tagalog, Ilocano, Igorot, Hilegaynon, Cebuano, Maranao Tausog, atbp, na maaring sa ngayo’y mga sarinlang mga liit na bansa sa timogsilangan Asya. Ngunit ang palad, ay nagkaron tayong magsalitsit sa konseho wikang pambansa, at napili ay Tagalog ang saligang batayan, at pambansang wika ay Pilipino.

Kaya, binibigay-halaga ko ang pag-alam sa Pilipino, ang pambansang wika bilang tagabuo ng pamana, at pang-ugnay sa mga kapwa Pilipino. At tuloyang pagkakaisa at pagsulong nating lahat.

Important nga lutasin ang krimen, halaya, aniaya, polusyon, trapik, ay sadyang maige makita, ngunit, binibgay-lala ko lalo ang paglutas sa di-intindihan, pagpipe at paglagas ng pamana ng wikang pambansa.

Pano malulutas ang problem kundi magkaintindihan, magkaunawaan, dahilan purok o mangmang sa Pilipino? Pano magkakabati kung walang komunikasyon o dialog, praning sa isa’t isa’y etranher o taksil? Sa pagdiwang dan taong kalayaan mi at susunod pa, ano atin ipagmamalaki kung tayo’y banyaga o alien sa sarili? Masisiyahan ba sina Dr. Jose Rizal, Gen. Emilio Aguinaldo, Gen Andres Bonifacio, ang katipunan at mga bayaning nauna at sumunod, sating paga-dusta at paglanbulo sa sakripis at pagkamit nilang kalayaan para satin? Sipi mula sa tula: “Ang Aking mga Kababata” ni Dr. Jose Rizal, talata-5

Ang salita natin ay huwad din sa iba

Na may alfabeto at sariling letra

Na kaya nawala’y dinatnan ng sigwa

Ang lunday sa lawa noong dakong una.

Naranas ni Dr. Rizal ang paga-lanta ng wikang Tagalog (lunday) ay naalon at napalan-bisa ng mga Espanol (sigwa), ngunit di sya nalan-asa, di nya man nasaksi ang kalayaan at pagsarinlan ng mga Pilipino nung sya’y buhay, sa kanyang mga tula ating maatunghay na natamo na nya, makakamit natin ang kalayaan sa takdang adlao. Ang tula nyang ‘Kundiman’ ay nagpapatunay nito, talata-2

Datapwa’t muling sisikat ang araw,

Pilit maliligtas ang inaping bayan

Magbabalik mandin at muling iiral

Ang ngalang tagalog sa sandaigdigan

Yun nga’y naganap nung naitatag ang Katipunan ni Andres Bonifacio, Hulyo 7, 1892 at unang hudyat ng himagsikan sa tawag "Unang Sigaw sa Pugad Lawin" noong Agosto 23, 1896, at unang himagsikang sagupa at tagumpay ng Katipunan nung Agosto 29-30, 1896.

Ngayong panahon, ang wika’y muling nagagapi ng mga layaw, mang-aapi, pagsukab, taksil, diintindihan o paglan-asa, ay nasisingap sa pagsakal, pagu-lunod, ay nagdurusa, me dalitang guminhawa, maghilom ay ating ikukupkop, aarugain para sya'y gumaleng, manumbalik sa dating lusog.

Dapat natin iligtas, palayain ang pambansang wika kunsan man to'y bilanggo at sapanganib. Itaguyod aktib muli ang Katipunan! Bilang mga Katipunero, tayo’y mga sundalo manananggol ng kalayaan, at tayo’y maga-sanay sa pambansang wika, tayo’y maga-salita, maga-hayag, magu-turo, mgu-sulit, maga-saliksik, magu-dula sa Pilipino. Tayo’y maglatha, mag-akda, magsulat, magkatha, maglikha, gumawa ng mga agham, sining at lining ng mga aklat, artikulo, balita, manual, at programang Pilipino.

Ang saliksik sa wika o 'language engineering' ay layon maipaunlad ang wika gaya ng pagpapaikle o pagdaglat ng mga palabra, para mahusay at mabisa, o praktikal itong maisagawa sa pan-udtoan, gaya ng ‘sya’ imbes na ‘siya’, ‘kyo’ imbes na ‘kayo’, ‘nyo’ imbes na ‘ninyo’, ‘ak’ imbes na ‘ako’, ‘mi’ imbes na ‘namin’, ‘to’ imbes na ‘ito’. Sa numero ay paikliing ‘Sa ddal tat pat lim nim pit wal syam pu’ imbes na ‘Isa dalawa, tatlo, apat, lima, anim, pito, walo, siyam, sampo’, at marami pang iba… Ilan ay halimbawa ng tong akda, ay konrabersyal o pinagtatalunan, at di sikat na talakayan, ganoman, sa tiwasa. Ngunit ako’y payag sa mga balbal na naihalaw sa orig na salitang Pilipino, katutubo man, lokal, o syudad, sa hinggil makakatipid ng lugar sa isip, panahon, maging sa papel, ngunit nagbibigay parejong kulay at layon. Ang mga list kong heto’y para lang maigi sa sariling akda. Ngunit to’y wari’y sarilihang stilo nalang, o pangdalwang wika, o iltang salita Sa masa ang usap ay kelangan naiintindihan muna ng nakikinig at nagbabasa o tumatanggap ng Pilipino.

Isa pang pakay ng Engineeran Wik ay humiram ng mga salita sa ibang wika ng Pilipinas at idagdag o ipalit sa naipon ng salitang Pilipino para mapayaman at maisagip ang pangangatawan ng ibang lalawigan ng bansa para makisalo at makisaling aktib sa pagkakaisa ng bansa. To'y magpapaminimze ng mga di kelangang alitan at pagtatalo ng mga katwiran na mas mabuti ang wika ng ibang lalawigan kumpar sa iba pang mga lalawigan.

Tila ba't maigi magsalita sa Ingles (lalo sa mga kabataan) kasi to'y makinis, madali, maiksi o/at diktaien ibigkas, kumpar sa Pilipino na natural nga, to'y malutong, mahaba o/at magaspang kes Ingles, nahamog sa libo-libong taon nating pag-likut sa kapuloan. Halim ang pagbigkas sa number 42, ipalabra sa Ingles ay 'Forty-Two', tat tinig, samantala sa Pilipino ay 'Apat-na-pu't-dalawa', pit tinig, na higit tat duld lim beses tinig haba kes berso Ingles, o simpleng 'napakahaba'. Ang bigkas sa tinig ay sumasakop sa oras, kaya pag maraming tinig, maraming bibigyan oras para bigkasin, na pwede namang paikliin na makakatipid sa oras at lugar, sabay di makakalito sa ibang palabra. Sa parang kalakal at militar, ang oras ay lalang sangkap dapat isaisip, dapat bilis, par di mahuli, o baka, tuloy ng malugi o matalo sa klakal o militar na pagbabaka-kelangan ikliin para mabilis, madikta at mapwersa ang pag-utos, pakiusap. Kapag to'y napaikle sa 'Pat-Pu-Ddal', imbes na 'Apat-na-Pu't-Dalawa', mas maigi ibigkas ang numers, urig parin sa salitang Pilipino, bagamat to'y gabalbal sa ngayon.

Sa parang tyakan naman, tyo'y di gano lito sa mga salitang iba't-ibang kahulogan o haluhimig ng isang salita o palabra. Ilan halimbawa ay 'buhay' na pwede maging buhay na 'humihinga pa' o buhay na aka 'biag' o salitang 'huli' ay pwde sabin 'hindi una' o 'dakip', ang 'mahal' na pwde sabin 'mahalaga' o 'irog', at 'linggo' na pwde sabin 'pitong udto', o 'ika-pitong udto', at 'araw' na pwede sabin 'pankalawakang katawan nagbibigay init at liwanag' o 'ddal-pu-ddal horas'- sambit kun pano naibigkas at saan nabigkas ang punto sa tinig ng salita, saan pantig me diin, sa sulat to'y halata sa mga kudlit ng punto at diin. Kun imodify natin ang ispeling para mas kilalan at mabawas ang lito ng kahulugan, gain 'buh' na biag, 'boh' na di pa patay, 'huli' na di una, 'holi' na nadakip, 'mahal' bilang di mura, at 'majh' bilang irog (galing mandin yan sa India), 'linggo' bilang pankat ng pit udto, at 'dominggo' bilang pan pit udto, at ang 'riaw' na pankalawakang katawan, 'adlao' (mula katutubong dialect sa Pilipinas) na maliwanag, na umaga, 'udto' (mula Cebuano), na ddal-pu-pat horas, at 'horas' ay nim-pu minuts, iba sa 'oras' na tempo.

Kun pawang nga namodify halos lahat ng Pilipino, malayo talaga ang mararating, halos ligaw narin ang lagpak. Tulad ng: "Sinn mul sinyos me llam at nakh-intend puh pangusp natt naisult ko su slit Pinzen-sril lengg par mas buth mas pantaoan ran z pag-expres puh tothen makhtamo" ay "Sino sa inyo me alam at nakakaintindi sa pangungusap nato naisulat ko sa salitang Pilipino-sariling wika para sa mas mabuti, mas personal na paraan sa pag-eexpres ng totoang makakatamo"

Parapo sa itaas ay halimbawa ng matingkad na pananalita hango sa salukuyaen lengua Pilipino paga-tapos 'mamodify' ay tyak parin ang sabin.

Di ko duda, maraming palabra ay naipalit para mas igi mabigkas, sa mga dakoan ng lipunan, di napaunlad, napahiwatig, naisagawa panmasa Pilipino sa mabisa't mahusay na paran. Nuon pa'y meron ng mga lihim koda na lengua, mas pundar na kilusan ng mga banyagang bansa. Sa larangan ng agham, ang tyakan ay dapat para data ay di maamali, para di ambiguo.

Ayon ak sa balbal na naihalaw sa urig na salitang Pilipino, katutubo man, lokal, probinsen, rehyonen, urban o rural, hiram na banyhagang salita nainatural Pilipino, sa hinggil makakatipid ng lugar sa papel at isip at panahon ayh mabisa at mahusay isagawa sating modernis.

Ang mga list sa pagmodify natukoy dine bukod sa buo ay para maigi sa sariling akda at pagnilay sa buhay. Ngunit heto'y, wari, sariling stilo nalang, panddal wika, o iltang salita. Mas grabe na magkaintindihan ng nakikinig, nagbabasa, kinakausap, o tumatanggap sa Pilipino, higit pa kun to'y mahaba o maikli, di lang dahil mapaikle ang mga palabra

Mismo ang Ingles ay taongyari sa pagbuo ng mga hiram, balbal at daglatieng salita saligan pinagmulan sa Alemanik lengua, dagdag ng mga dayuhang pamana at hiram palabra mula :Latin, Pranses, Espanol, at iba mula mga bansa at lalawigan kanilang nagalugad magin sila'y Brits, Kanos, Canas, o Aussies. Mga hiram gaya ng 'primier' (Pra), 'crusade' (Lat), 'Armada' (Esp), mga balbal gaya ng 'punk'. 'scoundrel', 'combo', 'klutz'; mga daglat (madalas term agham, teknikal, o pantaasan aralin), gaya ng LASER (Light Amplification Stimulated by the Emition of Radiation), SCUBA (Self-Contained Underwater Breathing Apparatus), ESP (Extrasensory Perception); mga palasak, 'do'er' sabin ituloy pa, 'on'er' sabin ganun parin, 'home run' sabin pagnaibat ang baseball ball lampas bakod, atbp…

Lla ak tutol sa paggamit ng Ingles/banyaga lengua hinggil makiugnay sa mga tagapagtanggap nito, na ang Ingles ay pinakaalam o internasyonal na lengua sa maraming bansa. Kahit sa kapwa Pilipino, ang Ingles ay ginagamit para di malito, maiwasan maidakdak ang palasak di tanyag sa kapaligiran at sa nakikinig. Halim, kun mag-usap ang Cebuano at Igorot, di sila magkalirip kundi magsalita sa medium na komunikasyon, gaya ng wikang Ingles, lalo na ang Tagalog o Pilipino.

Sa mga pan-ddal o higit ankan Pinoys pinanganak sa ibayong bansa, tulad narin sa sila'y lumaki at nababad sa sinag ng dayuhan, madalas ay aampunin ang wika ng kanilang bagong bansa, at lilimutan ang salita ng kanilang magulang, ng dating bansa. La din ak tutol kun nasiyahan, nabihas sila sa lengua ng bansang tinuboan, hinggil mas daig, gusto o sanay sila dito kes Pilipino, basta lang, galangin, kahit alamin at ipuna kanilang pinnggalingan, pinagmulan ng kanilang magulang, o ninuno, pagkatao at bansa, at hwag ipagmayabang kanilang alam at idusta ang Pilipino. Hwag silang pilitin mag-salita ng di nila kaya, o sa di sila sisikap, e kun punya na. Sa gawa nalang maidadaan ang dalisay na mithiin ng diwang Pilipino.

Kun minsan, kahit di marunong magPilipino, ay Pilipino o makaPilipino parin ang asal sinusuhay, inaalay kanilang duyuhang talino at dunong magkupkop, tumulong sa kapwa, makabayan din sa kanyang di nalalasahan, di napadparang bansa. At pwede pa nga, mas daig, mas linang pa kumpara sa kapwa Pilipino sa Pilipinas.

Ang wika ay ating dakilang cabal, panangga ng ating kalia. Ipairal at ipaaral natin sa lahat ating mga anak, ankan at sarili sa wikang pambansa. Ipalayag sa buong mundo ang magandang wika ng mga Pilipino, magparted ng mga kuro, makadampot ng mga hagap na uliran at mabisa't mahusay kaalaman mapapaating pag-abant sa gawa.

Sali na kayo! Ating pasyang makabayan ay respet satin sarili at mga kabayan, sa gayo’y saka tayo’y mas may hadkang makikaybigan sa mga kapitbansang mga dayuhan ng pammundong komunidad, at sabay umunlad sa maayong kinabukasan.

Unidad sa wika, ating ipalinang, na tayo’y Pilipino, me sariling atin, Pambansang Wika-Pilipino. Kaya natin to, hwag payagan mapasuko, mapaatras nino man.